Echoes of Nature

Echoes of Nature is een groepstentoonstelling waarin vijf kunstenaars de complexe relatie tussen mens en natuur onderzoeken. Het resultaat is een reeks nieuwe werken die in dialoog gaan met actuele ecologische vraagstukken. Ze maken zichtbaar wat onzichtbaar is, zoals langzame veranderingen en ritmes van water en wind.

De tentoonstelling vindt plaats in een glazen kas op het Pieterskerkplein in Leiden. Een transparante, tijdelijke plek voor groei, reflectie en experiment. Van buitenaf lijkt het een hedendaags rariteitenkabinet. Binnen ontvouwt zich een tentoonstelling met sculpturen, installaties, video’s en interactieve elementen die uitnodigen tot verwondering én betrokkenheid.

De werken weerkaatsen de natuur.. Ze vervormen, versterken of vertragen. Ze maken ruimte voor andere perspectieven, voor traagheid, voor luisteren. Net als een echo klinken ze niet één keer, maar blijven ze nazinderen. De thema’s: ‘global commons’, ecologisch verval, kustverlies, vergankelijkheid en waarneming, resoneren voorbij het moment van kijken. Ze keren terug, soms op een onverwacht moment. In een gedachte. In een gesprek.

Over de kunstwerken / kunstenaars

JULIA JULY — Zandkorrels (2025)

Aan de kust is zand in overvloed. Het vormt het landschap, glipt door onze vingers en knarst onder onze voeten. In mijn artistieke onderzoek nam ik dit eenvoudige materiaal als vertrekpunt om de wereld in te kijken.

Wat begon als nieuwsgierigheid groeide uit tot een zoektocht naar aandachtig kijken. In mijn procesdocumentatie legde ik de stappen van dit onderzoek vast: van veldwerk in de duinen tot het tuften van tapijten waarin zandkorrels abstract worden verbeeld. Ik onderzocht de relatie tussen schaal, materiaal en aandacht. Wat gebeurt er wanneer we het kleinste onderdeel van een landschap, een enkele zandkorrel, uitvergroten tot iets wat ons hele blikveld vult?

De microscopische beelden van zand riepen de behoefte op om iets tastbaars te maken. Zo kwam ik bij het tuften: een handmatige techniek waarmee ik de scherpte en textuur van zand kon vertalen naar iets zachts, voelbaars. De grillige vormen en subtiele kleuren kregen een nieuwe, lichamelijke dimensie in een andere vorm. Het zachte materiaal brengt zachtheid in contrast met de ruwe structuur van zand. De handeling van het tuften is traag en ritmisch, bijna meditatief. Het werd een fysieke vertaling van de kalmte die ik ook aan zee ervaar. In mijn tapijten komen zand en textiel samen als kleine landschapjes, bedoeld om met oog én hand te verkennen.

Door met een microscoop naar zand te kijken, ontdekte ik een onverwachte wereld vol vormen,

kleuren en structuren. Mijn werkwijze bewoog zich tussen kunst, grafisch ontwerp en onderzoek,

waarbij het oog mijn belangrijkste instrument werd. Dit project nodigt uit tot vertraging en aandacht. Zelfs in iets kleins en alledaags als een korrel zand schuilt betekenis als we de moeite nemen om goed te kijken.

Julia July (1998)

Julia July is grafisch ontwerper en kunstenaar. Ze studeerde Grafisch Ontwerp aan de Willem de

Kooning Academie in Rotterdam en werkt sindsdien vanuit haar studio in Leiden. Ze maakte deel uit van het kunstenaarscollectief ROEM in Leiden. Julia’s creatieve praktijk richt zich op het verkennen van de mogelijkheden van visuele communicatie, waarbij ze grafische technieken combineert met onderzoekende werkvormen. Vanuit haar grafische achtergrond ontwikkelt ze autonome projecten die de grenzen tussen ontwerp en kunst verkennen.

Haar autonome publicaties en onderzoeksprojecten omvatten onder andere VLOED: Voor de vrede en de frisse lucht (in samenwerking met Jos Agasi), Rethinking Nature (genomineerd voor de Rotterdam Drempelprijs) en Isolation Sounds (een samenwerking met Museum De Lakenhal in Leiden).

https://julia-july.nl/

@julia.july.design

KARL KARLAS — Tussen Drijven en Verdwijnen (2025)

Tijdens een residentie op Vlieland onderzocht Karl Karlas de mogelijke toekomsten van het eiland en de Waddenzee binnen de context van klimaatverandering. We bevinden ons op een kantelpunt: een tussengebied, net nog drijvend, op het randje van verdwijnen.

Maar wat betekent verdwijnen eigenlijk? Bestaat het wel, of is verdwijnen slechts een ander woord voor verplaatsen, veranderen en opnieuw beginnen? Wat was wad voordat wad wad was? En wat wordt wad nadat wad dat is geweest? Karlas verbindt het kwetsbare wad met verre eilanden die langzaam wegzakken in de zee, en spiegelt zo lokale sporen van erosie aan een mondiale toekomst.

De werken ademen het ritme van de getijden. Een cirkel verschijnt en verdwijnt, een sculptuur zinkt en keert terug, water stroomt uit als een laatste adem. Het zijn momenten van kanteling: wachten, kijken, ervaren hoe tijd zich ontvouwt.

Het werk nodigt uit tot verstilling en gesprek: over kwetsbaarheid, kust verlies en ons onvermogen de zee te bezweren. Het belicht de schoonheid van vergankelijkheid, waarin tijd en landschap onafgebroken in beweging zijn.

Karl Karlas (1991)

Karlas onderzoekt de ingewikkelde verhouding tussen mens en natuur. Door performances, sculpturen, installaties en artistiek onderzoek probeert hen de grenzen tussen deze ogenschijnlijk verschillende domeinen te laten vervagen. Daarnaast is Karlas gefascineerd door het verstrijken van de tijd, de sporen die dat nalaat en de verandering die het teweegbrengt bij beiden.

Centraal in diens praktijk staat daarom het gebruik van overgebleven materialen, afkomstig van zowel mens als milieu. Deze overblijfselen dienen als symbolen en vatten voor Karlas de essentie van onze complexe relatie met de natuurlijke wereld samen. Door ongelijksoortige materialen met elkaar te verweven, wil Karlas een gevoel van harmonie en ambiguïteit oproepen en de toeschouwer uitnodigen om na te denken over het evenwicht dat bestaat tussen de mensheid en onze omgeving. De kunstwerken van Karlas roepen vragen op over de grenzen tussen het natuurlijke en het kunstmatige door ze op onverwachte manieren met elkaar te verbinden.

Karlas laat zich inspireren door actuele ontwikkelingen in de wereld en de wetenschap en is altijd op zoek naar nieuwe invalshoeken. In september 2025 start Karlas met de master ArtScience aan de KABK.

www.karlkarlas.nl

@karlkarlas

ESTHER KOKMEIJER — Where Light Begins to Fade (2025)

De installatie ‘Where light begins to fade II’, bestaat uit een diepzeeakker van koperen Mangaan knollen. Deze bolvormige neerslag van mangaan, ijzeroxiden en andere metalen zoals Koper, kobalt en zink vormen zich in de diepzee, voorbij dieptes van 4000 meter, gedurende miljoenen jaren, slechts 1 centimeter per miljoen jaar, rond een kernmateriaal zoals een haaientand. Het is een van de langzaamste geologische processen. 

Er ligt een plan klaar om in de nabij toekomst van enkele jaren, deze velden te delven. Diepzee rooiers zullen dan grote delen van de zeebodem onomkeerbaar omploegen. Er is niet in te schatten hoe en in welke mate het diepzee-ecosysteem zal worden beïnvloed. Veel van de organismen leven begraven in de diepzeesedimenten, vooral in de bovenste 15 centimeter van de zeebodem. In dit project ondervraagt Kokmeijer onze relatie tot de natuur en hoe we het ene opofferen om het andere te redden.

Het internationale recht rond diepzeemijnbouw is gevat in het ‘United Nations Convention on the Law of the Sea, UNCLOS’. Tijdens conventies die aan het verdrag voorafgingen, werd de Internationale Zeebodem Autoriteit (ISA) opgericht. De ISA reguleert de diepzeemijnbouw- projecten buiten de Exclusieve Economische Zone, een gebied van 200 zeemijl (370 km), buiten de kust van een land.

De mangaanknollen van de installatie ‘Where light begins to fade’ zijn exacte copies van mangaanknollen die Kokmeijer van Greenpeace Hamburg mocht lenen om mallen van te Maken. Met dank aan de Bewaerschole in Burgh Haamstede, waar “Where light begins to fade I”, werd getoond. Deze installatie bestond naast een mangaanveld ook uit een vertaling van de zeebodemsedimenten door een laag grafiet poeder waar je als bezoeker doorheen moest lopen om de gehele tentoonstelling te kunnen zien.

Esther Kokmeijer (1977)

In haar werk als beeldend kunstenaar richt Kokmeijer zich vooral op de ‘Global Commons’, de mondiaal gedeelde natuurlijke hulpbronnen van de aarde; de oceanen, de atmosfeer, het universum en Antarctica. Het thema water in al zijn verschijningsvormen, zoals vloeibaar ‘water’, gasvormig ‘damp’ en vast ‘ijs’, speelt al enkele jaren een grote rol in haar Werken.

Vaak werkt ze samen met wetenschappers en andere professionals met verschillende achtergronden, is geïnteresseerd in hoe kunst en wetenschap elkaar kunnen versterken en gefascineerd in projecten waarin kunst mystiek en wetenschap samen komen.

Kokmeijer werkte meer dan 10 jaar als expeditiefotograaf en poolgids in het Noordpoolgebied en Antarctica. Ze is oprichter en uitgever van Antarktikos, het enige internationale tijdschrift dat volledig aan Antarctica gewijd is. Dit tweejaarlijks gedrukte journal brengt artistieke en wetenschappelijke verkenning samen (www.antarktikos.com) en mede-oprichter van Cosmic Water Foundation (cosmicwaterfoundation.com) met o.a. wetenschappelijk en artistiek onderzoek rondom het fenomeen zonsverduistering en betrokken bij de oprichting van de Ambassade van de Maan (teylersmuseum.nl/nl/ambassade-van-de-maan). 

https://www.estherkokmeijer.nl/

@estherkokmeijer

STUDIO WANTIJ — Ik weet nog dat (2025)

Herinner jij je de laatste Elfstedentocht nog? Wanneer konden we voor het laatst schaatsen langs het Rapenburg? Weet je nog van ijsbloemen, die 's winters 's ochtends op de ramen schitterden. Nee? Je ouders misschien? De oudste bewoners van Leiden, die weten het zeker nog!

In de onderzoeksperiode voor Echoes of nature heeft Wantij zich verdiept in ons collectieve geheugen van de winter. Wat gebeurt er als het ijs, letterlijk en figuurlijk, onder onze voeten verdwijnt?

Hoe kan het dat onze ouders in zo'n andere omgeving op zijn gegroeid, en wij ons niet eens bewust zijn van wat we missen? 'Shifting baseline syndrome' is een psychologisch en sociologisch fenomeen waarbij elke nieuwe generatie de situatie waarin zij is opgegroeid als normaal of natuurlijk accepteert. Hierdoor wordt de geaccepteerde norm voor de omgeving iedere generatie lager.

De traagheid van ecologische achteruitgang maakt het moeilijk je ervan bewust te zijn en stelt ons in staat te doen alsof er niets gebeurd. Maar de trage veranderingen stapelen zich op, tot onze omgeving onherkenbaar anders is dan in onze herinneringen. Hierdoor missen we een gevoel van geborgenheid en veiligheid: heimwee naar een plek die je nooit verlaten hebt.

In de installatie 'Ik weet nog dat' worden de ijsbloemen die vroeger op de ramen groeiden weer tot leven gewekt. De installatie roept een gevoel van verwondering, gemis en verlangen op, en nodigt de bezoeker uit stil te staan bij een wereld in verandering. Met ijsbloemen als voorbeeld van een verandering binnen één generatie nodigt Wantij uit tot reflectie en gesprek tussen mensen van verschillende leeftijden. Wat weet jij nog uit jouw jeugd? Het werk is een plek om samen stil te staan, herinneringen te delen en voorzichtig nieuwe beelden van de toekomst te vormen - en waarin de winter, hoe vergankelijk ook, even tastbaar wordt.

Studio Wantij

Kunstenaarsduo Tom Bekkers en Querine van der Weijde vormen samen Wantij. Een wantij is een plek waar twee vloedstromen samenkomen; een plek zonder scheidslijn, die soms land is en soms zee. Deze grensvervagende manier van denken staat centraal in hun werk. Het werk van Wantij komt tot stand door onderzoek op locatie, waardoor het eindwerk daarmee sterk vervlochten raakt. Met hun kinetische installaties en videowerk zorgen ze voor verrassende invalshoeken die eer doen aan de meerstemmigheid en diversiteit van een plek. Kunst is voor Wantij een manier om complexe feiten en ecologische thema's inzichtelijk en invoelbaar te maken.

https://www.studiowantij.nl/

@studio.wantij

Aanvullend programma:

• 16 sept. 17:00 - 20:00 Feestelijke opening met artist talks
• 17 sept 17:30 - 19:00 interactief programma met Julia July & Karl Karlas
• 19 sept 17:30 - 19:00 college / artist talks met Esther Kokmeijer & Studio Wantij

Toegang is gratis.